Nước Việt Nam ta trong lịch sử mấy ngàn năm dựng nước và giữ nước đã xuất hiện rất nhiều những nhân vật anh hùng kiệt xuất, có đóng góp quan trọng đối với đất nước trên mọi lĩnh vực: chính trị, lịch sử, văn hóa, quân sự, kinh tế, khoa học... Có những anh hùng tiếng tăm và tầm ảnh hưởng vang khắp thế giới và cũng có những anh hùng thầm lặng hi sinh, cống hiến, song tất cả họ đều thể hiện khí chất và truyền thống của dân tộc Việt Nam. Hòa cùng dòng chảy đó, ở thời đại nào, lĩnh vực nào Hưng Yên cũng đóng góp cho đất nước những người con ưu tú. Tên tuổi và công lao của họ đã và đang làm vẻ vang truyền thống yêu nước và hiếu học của dân tộc, làm phong phú nền văn hóa nước nhà, làm rạng danh quê hương xứ nhãn.
Nhân kỷ niệm 190 năm thành lập tỉnh (1831 - 2021), 80 năm thành lập Đảng bộ tỉnh (7/1941 - 7/2021) và 25 năm tái lập tỉnh Hưng Yên (01/01/1997 - 01/01/2022), Thư viện tỉnh Hưng Yên giới thiệu cuốn sách “Danh nhân Hưng Yên” do Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Hưng Yên tái bản lần thứ ba (năm 2019) trên cơ sở đề tài nghiên cứu khoa học của nhóm tác giả: nhà văn Nguyễn Phúc Lai - nguyên Giám đốc Sở Văn hóa - Thông tin, nguyên Chủ tịch Hội Văn học nghệ thuật Hải Hưng làm Chủ nhiệm đề tài cùng các cộng sự.
Về hình thức, bìa cuốn sách được thiết kế rất ấn tượng với tông màu đỏ chủ đạo trên nền hoa văn trống đồng Động Xá (được phát hiện ở thôn Động Xá, thị trấn Lương Bằng, huyện Kim Động, Hưng Yên) - là hiện vật đặc trưng tiêu biểu cho văn hóa Đông Sơn thời kỳ Hùng Vương dựng nước, trung tâm bìa sách là hình ảnh Văn miếu Xích Đằng - biểu tượng cho tinh thần hiếu học của người dân Hưng Yên. Với dung lượng 228 trang, in trên khổ giấy 15 x 21cm, cuốn sách giới thiệu một cách súc tích, chân thực về tiểu sử, sự nghiệp vẻ vang của 56 danh nhân tiêu biểu đất Hưng Yên qua các thời kỳ lịch sử.
Nội dung cuốn sách được sắp xếp theo trật tự thời gian năm sinh, năm mất của các danh nhân. Mở đầu, tác giả giới thiệu chân dung một số nhân vật có tính chất truyền thuyết hóa như: Chử Đồng Tử thời kỳ Hùng Vương, Hương Thảo ở thế kỷ thứ I trong cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng, Trạng nguyên Tống Trân thời tiền Lý…, Đối với những nhân vật này, trong quá trình biên soạn, ngoài những nguồn tư liệu chính sử, Ban biên soạn đã sử dụng thêm nguồn tư liệu giai thoại, thần tích, thần phả được lưu truyền trong kho tàng văn hóa dân gian để bổ sung cho chính sử và để hiểu thêm chính sử một cách sâu sắc hơn. Họ là những nhân vật anh hùng, là hình tượng thể hiện ước mơ khát vọng của nhân dân trong cuộc sống và trong đấu tranh chống lại kẻ thù.
Trong kháng chiến chống giặc ngoại xâm, hòa cùng hào khí của dân tộc Việt Nam, với truyền thống yêu nước và lòng căm thù giặc sâu sắc, ở thời kỳ nào Hưng Yên cũng có những anh hùng kiệt xuất đóng góp sức mình xây dựng và bảo vệ đất nước. Trong những năm 548-555, Hưng Yên có Triệu Quang Phục với căn cứ đầm Dạ Trạch đánh đuổi quân Lương, kế tục sự nghiệp của Lý Nam Đế xây nền độc lập. Thế kỷ thứ XIII, có danh tướng Phạm Ngũ Lão góp sức mình cùng quân dân Đại Việt ba lần đánh bại quân Nguyên - Mông xâm lược. Thế XV, trong cuộc kháng chiến chống quân Minh, Hưng Yên có Đào Nương, bằng tài nghệ xuất sắc, bà đã cùng nhân dân trong vùng dùng mưu giết nhiều quân giặc, làm quân giặc khiếp vía phải chuyển đi nơi khác. Sau bà được nhân dân nhớ ơn, lập đền thờ. Sang cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX, Hưng Yên nổi lên phong trào kháng Pháp với cuộc khởi nghĩa Bãi Sậy do Đinh Gia Quế và Nguyễn Thiện Thuật lãnh đạo. Đây là phong trào có quy mô lớn nhất ở đồng bằng Bắc Bộ thời bấy giờ. Mặc dù, không giành được thắng lợi nhưng cuộc khởi nghĩa Bãi Sậy đã để lại nhiều bài học ý nghĩa, thể hiện tinh thần yêu nước bất khuất của nhân dân ta. Khi Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời, dưới sự lãnh đạo của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh, cùng với cả nước, nhân dân Hưng Yên đã tham gia tích cực vào các phong trào đấu tranh cách mạng, góp phần làm nên thắng lợi vĩ đại của cuộc Cách mạng tháng Tám năm 1945. Hưng Yên có những người con anh hùng tiêu biểu như: Trung tướng Nguyễn Bình, Liệt sĩ Tô Hiệu, Nguyễn Thị Nghĩa, Bùi Thị Cúc…
Trên lĩnh vực chính trị, Hưng Yên đóng góp cho đất nước những nhà lãnh đạo xuất sắc của Đảng như đồng chí Lê Văn Lương, Tổng Bí thư đầu tiên thời kỳ đầu đổi mới Nguyễn Văn Linh…
Hưng Yên là vùng đất khoa bảng, giàu truyền thống hiếu học, nên trong lĩnh vực văn hóa, giáo dục khoa cử, y học Hưng Yên có nhiều trí thức, nhà khoa học, y học, nhà văn, nhà thơ góp phần xây dựng nền văn hiến vẻ vang của dân tộc, tiêu biểu như: Nguyễn Trung Ngạn - nhà thơ, nhà văn, nhà chính trị, ngoại giao có tài thời nhà Trần; Trạng nguyên Dương Phúc Tư - ông tổ khai khoa dòng họ Dương ở Lạc Đạo, Văn Lâm; Tiến sĩ Nguyễn Công Trứ; Đại danh y Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác, Nữ sĩ Đoàn Thị Điểm, Nhà thơ Chu Mạnh Trinh… và các nhà văn hiện đại như: Vũ Trọng Phụng, Nguyễn Công Hoan, Dương Quảng Hàm…
Cuốn sách “Danh nhân Hưng Yên” thực sự là nguồn tư liệu có giá trị, giúp các thế hệ sau hiểu rõ hơn về mảnh đất và con người Hưng Yên, từ đó thêm tự hào và không ngừng nâng cao ý thức, trách nhiệm của mình trong việc giữ gìn, phát huy truyền thống hào hùng của dân tộc, của quê hương văn hiến, để xây dựng tỉnh Hưng Yên sớm trở thành tỉnh công nghiệp, giàu đẹp. văn minh.
Ngoài cuốn sách trên, tại Thư viện tỉnh Hưng Yên còn có nhiều cuốn khác có cùng chủ đề, xin được giới thiệu và kính mời quý độc giả tìm đọc./.
Trần Thị Hà